„Kucharze historii”, czyli kuchnia i wojna

Bo – jak mówi jedna z bohaterek filmu – dobrze najedzeni żołnierze wysadzają innych w powietrze o wiele lepiej niż zwykle. Zazwyczaj nie myślimy o tym, że największe konflikty międzynarodowe XX wieku – II wojna światowa, wojna w Algierii 1954–1962, rewolucja węgierska 1956 r., najazd na Czechosłowację w 1968 r., wojna na Bałkanach 1991–1995 – nie mogły obyć się bez kucharzy, którzy w swoich garkuchniach gotowali dla zastępów żołnierzy. Reżyser Peter Kerekes zaprosił do udziału w swoim filmie 12 kucharzy różnych nacji (przesłuchał podobno ponad setkę): Niemców, Rosjan, Francuzów, Żydów, Węgrów, Serbów i Chorwatów.

Czeska opowieść o szefach kuchni polowych ma nastrój groteski i absurdu, ale dowiemy się z niej m.in. jak przyrządzić paprykarz dla 74 tys. serbskich żołnierzy, coq au vin dla 500 tys. francuskich żołnierzy w Algierii, marynowane grzybki dla sowieckich okupantów w Czechosłowacji oraz… zatruty chleb dla oficerów SS. I każda minutą gotowanie staje się wyraźną metaforą walki. Język kucharski miesza się z określeniami militarnymi: mięso armatnie, siekać, wypatroszyć, poćwiartować.

W jednej z rozmów w filmie pada pytanie, czy przepis ma coś wspólnego z rozkazem. Niemiecki kucharz początkowo nie rozumie aluzji. Opowiada. Mówi o czasach, gdy jego armia okupowała Rumunię. Mężczyzna z wioski poprosił go o cukier dla umierającej córki. Cukier jej nie uratuje, ale nasyci pragnienie, tak brzmi ostatnie życzenie dziewczyny. Kucharz odmawia, bo to niezgodne z przepisami. Co by to było, gdyby je łamano? Kuchnia stała kilkanaście metrów od chaty, w której umarła dziewczyna. Ludzie zebrani na pogrzebie wpatrywali się w kucharza milcząco i z pogardą. Bo za humorem rodem z Hrabala w filmie Kerekesa, czają się dużo poważniejsze refleksje: o 60 milionach żołnierzy, którzy polegli na różnych frontach, i pytanie, co by było, gdyby wszyscy kucharze byli pacyfistami.

Anita Zuchora

INFO

„Kucharze historii” (Ako sa varia dejiny), reż. Péter Kerekes, Austria/ Czechy/ Finlandia/ Słowacja 2009

Do obejrzenia: www.iplex.pl

Do kupienia: www.merlin.pl (19,90 zł)